یکی از مسائل مهم در حفظ ایمنی در ساختمان، بهویژه ساختمان های قدیمی، سیستم ارتینگ یا سیستم اتصال به زمین است. چاههای ارت در این ساختمانها معمولاً مطابق با استانداردهای امروزی ساخته نشدهاند و به همین دلیل نیاز به ارتقاء یا مرمت دارند. عدم وجود یا عملکرد نامناسب ارتینگ میتواند خطرات جدی مانند برقگرفتگی، آسیب به تجهیزات الکتریکی و حتی خطر آتشسوزی را به دنبال داشته باشد.
در این مقاله، به نحوه اجرای ارتینگ در ساختمان های قدیمی و روشهای ارتقاء سیستم زمین در ساختمانهای قدیمی میپردازیم. همچنین چاه ارت در ساختمانهای قدیمی و چالشهای مرمت و ارتقاء آن بررسی میشود و در نهایت، با مقررات و استانداردهای مربوط به این سیستم در ایران آشنا خواهید شد.
اهمیت اجرای ارتینگ در ساختمان های قدیمی
سیستم ارتینگ بهطور کلی برای حفاظت از افراد در برابر خطرات برقگرفتگی طراحی شده است. این سیستم از طریق اتصال به زمین (Grounding) جریان اضافی برق را به زمین منتقل میکند و از آسیبهای جدی جلوگیری میکند. در ساختمان های قدیمی، سیستمهای الکتریکی عموماً بدون در نظر گرفتن سیستم ارتینگ مناسب طراحی شدهاند، که این موضوع باعث میشود خطراتی نظیر:
- اتصال کوتاه و اضافهبار
- نشت جریان برق به بدنه وسایل برقی
- آسیب به تجهیزات برقی و سنسورها
در چنین ساختمانهایی اجرای ارتینگ برای مطابقت با استانداردهای برق جدید ضروری است. بهویژه اینکه بسیاری از این ساختمانها بدون چاه ارت یا با چاههای ارت قدیمی طراحی شدهاند که دیگر توانایی هدایت جریان اضافی به زمین را ندارند.

مقررات ایران در زمینه اجرای ارتینگ در ساختمان های قدیمی
در ایران، تمامی سیستمهای برقی باید مطابق با مقررات ملی ساختمان و استانداردهای شرکت توانیر و کدهای ایمنی طراحی و اجرا شوند. در این مقررات، اتصال زمین و سیستم ارتینگ بهطور خاص مورد توجه قرار گرفته است.
۱. مقررات استانداردهای شرکت توانیر و وزارت نیرو
طبق مقررات ملی ساختمان ایران، سیستم ارتینگ باید بهگونهای طراحی شود که در صورت وقوع هرگونه اضافهبار الکتریکی یا اتصال کوتاه، جریان اضافی به زمین منتقل شود و از آسیب به تجهیزات جلوگیری کند. در این مقررات، به نکات زیر اشاره شده است:
- مقاومت سیستم ارت باید کمتر از ۲ اهم باشد.
- در صورت استفاده از چاه ارت، باید فاصله ایمن از تأسیسات زیرزمینی رعایت شود.
- چاههای ارت باید بهگونهای طراحی شوند که بهطور کامل در تماس با لایههای رسانای خاک قرار گیرند.
- در ساختمانهای با سیستم ارت قدیمی، باید بازرسی و آزمایش دورهای سیستم ارت انجام شود.
۲. استانداردهای ارتینگ در ساختمان های قدیمی
در نظام مهندسی ایران، برای اجرای چاه ارت در ساختمانهای قدیمی، رعایت نکات زیر ضروری است:
- استفاده از الکترودهای مسی یا گالوانیزه که در برابر خوردگی مقاوم باشند.
- اجرای سیستم ارتینگ مطابق با فضای موجود: در برخی ساختمانهای قدیمی، که دسترسی به زمین مناسب برای حفر چاه ارت دشوار است، استفاده از روشهای جایگزین نظیر ارتینگ فونداسیونی یا صفحات ارت توصیه میشود.
- در صورت وجود سیستمهای قدیمی، ارتقاء سیستم زمین یا مرمت سیستم ارت با توجه به استانداردهای روز ضروری است.
روشهای اجرای ارتینگ در ساختمان قدیمی
برای اجرای ارتینگ در ساختمانهای قدیمی، باید به شرایط خاص هر ساختمان و فضای آن توجه کرد. در ادامه به بررسی روشهای مناسب و معمول اجرای ارتینگ در این ساختمانها میپردازیم.
۱. استفاده از چاه ارت در ساختمان قدیمی
در صورتی که ساختمان قدیمی به سیستم ارت مجهز نباشد، اولین گام حفر چاه ارت است. انتخاب محل مناسب برای حفر چاه ارت امری ضروری است و باید نکات زیر در نظر گرفته شود:
- عمق چاه ارت: باید به اندازهای باشد که الکترودها به لایههای مرطوب یا رسانای خاک برسند.
- فاصله مناسب از تأسیسات دیگر: باید از حفاری چاه در نزدیکی لولههای گاز، آب و دیگر تاسیسات خودداری کنید.
- مواد پرکننده: برای بهبود عملکرد ارتینگ میتوان از مواد رسانای خاک مانند بنتونیت استفاده کرد.
۲. ارتقاء سیستم زمین در ساختمان های قدیمی
اگر ساختمان قدیمی دارای سیستم ارتینگ است، اما آن سیستم به دلیل گذشت زمان کارایی خود را از دست داده است، باید برای ارتقاء سیستم زمین اقدام کرد. این ارتقاء ممکن است شامل:
- بازسازی چاه ارت: اگر چاه ارت قدیمی دیگر عملکرد خوبی ندارد، باید بهطور کامل بازسازی یا تعمیر شود.
- اضافهکردن الکترودها: اگر مقاومت سیستم ارت بالا است، باید تعداد الکترودهای موجود افزایش یابد.
- استفاده از سیستمهای نوین ارتینگ: استفاده از سیستمهای ارتینگ فونداسیونی یا شبکه مسی زیرزمینی در ساختمانهای قدیمی که فضای کافی برای حفر چاه ارت وجود ندارد.)
۳. مرمت سیستم ارت در ساختمان قدیمی
اگر سیستم ارت بهطور کامل آسیب دیده یا قدیمی است، باید بهطور کامل سیستم ارت ساختمان قدیمی مرمت شود. این کار شامل موارد زیر است:
- تعویض الکترودها و اتصالات: در صورتی که اتصالات دچار خوردگی یا آسیب شدهاند، باید تعویض شوند.
- ارتقاء به استانداردهای روز: استفاده از تجهیزات و مواد جدیدتر برای بهبود عملکرد سیستم.
- آزمایش سیستم پس از مرمت: پس از انجام تعمیرات و ارتقاء، باید سیستم ارت تست شود تا اطمینان حاصل شود که عملکرد آن طبق استانداردهای ایران است.

چالشها و ملاحظات در اجرای ارتینگ در ساختمان های قدیمی
اجرای سیستم ارتینگ در ساختمانهای قدیمی معمولاً با چالشهایی همراه است. در اینجا برخی از مشکلات رایج آورده شده است:
- فضای محدود برای حفر چاه ارت: در ساختمانهای قدیمی که فضا برای حفر چاه ارت محدود است، باید از روشهای جایگزین استفاده کرد.
- عدم دسترسی به تاسیسات برقی مناسب: در برخی ساختمانها، سیمکشیهای قدیمی یا لولهکشیهای فلزی باعث میشود که نصب سیستم ارتینگ به سختی انجام شود.
- خوردگی سیستم ارت: سیستمهای ارت قدیمی ممکن است دچار خوردگی شده باشند که نیاز به تعمیر و تعویض بخشهایی از آنها دارد.
- هزینههای بالای اجرای ارتینگ در ساختمانهای قدیمی: این هزینهها بهویژه در صورتی که نیاز به حفاری عمیق یا تعویض تجهیزات باشد، میتواند زیاد باشد.
در نهایت اجرای ارتینگ در ساختمان های قدیمی
اجرای ارتینگ در ساختمان های قدیمی برای اطمینان از ایمنی افراد و تجهیزات ضروری است. این اقدام باید مطابق با مقررات ملی ساختمان ایران و استانداردهای برق کشور انجام شود تا از آسیبهای جدی جلوگیری کند. اگر سیستم ارتینگ ساختمان قدیمی کارایی ندارد، باید به ارتقاء و مرمت آن توجه کرد.
سرزمین مس به شما کمک میکند که بتوانید با استفاده از روشها و استانداردهای صحیح، چاه ارت در ساختمان های قدیمی را راهاندازی یا ارتقاء دهید تا سیستم برقی ساختمان شما به روز شده و ایمنی آن بهبود یابد.
منابع